Ο πόλεμός τους δεν είναι δικός μας

Φωτό: Aliya Naumoff

Όπως πάντα, έχουμε την εντύπωση πως ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα, έχει να κάνει μόνο με την ελλαδική κοινωνία, λες και είναι αποκομμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, ή, κατά ένα περίεργο τρόπο, ιδιαίτερη, ξεχωριστή από τις άλλες

Τίποτε από τα δύο δεν ισχύει.

Το σκηνικό της μάχης

Ο πόλεμος της πληροφορίας έχει αρχίσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Μαίνεται σε θέατρα επιχειρήσεων ανά τον κόσμο και που, πολλές φορές, περιλαμβάνουν και όλον τον κόσμο. Πριν από μια δεκαετία, βέβαια, η διεξαγωγή του πολέμου αυτού δεν ενδιέφερε το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας, καθώς η πιό σημαντική εφεύρεση του ανθρώπου μετά τον τροχό - το Διαδίκτυο - δεν είχε θέση στα σαλόνια, τα γραφεία ή τα κινητά τηλέφωνα των περισσοτέρων από εμάς. Κάποιοι ενθουσιώδεις είχαν μπει στο παιχνίδι. Οι άλλοι, περίμεναν τις εξελίξεις.

Και οι εξελίξεις ήρθαν. Το να φτιάξεις έναν ιστότοπο, ένα website δηλαδή, έγινε απλούστερο από ποτέ. Πλέον μπορεί να τον στήσει και ένας ημιάσχετος και να έχει δυνατότητες πολύ πολλαπλάσιες εκείνων που ούτε θα ονειρευόταν ένας γκουρού του web development 15 χρόνια πριν. Με πέντε λεπτά από τον χρόνο σου στήνεις ένα επαγγελματικότατο ιστότοπο, με ελκυστική εμφάνιση, δυναμικό περιεχόμενο και κοινωνική δικτύωση. Το μέσον, δηλαδή, είναι στα χέρια σου: έτοιμο, εύκολα προσβάσιμο, ικανό να μεταφέρει το μήνυμά σου ή την πληροφορία σου σε ένα αριθμό ανθρώπων.

Σε πόσους, όμως, τελικά;

Τα όπλα

Εδώ τίθεται το θεμελιώδες ερώτημα: Γιατί κάτι να έχει απήχηση στο Διαδίκτυο; Κάποτε απαιτούνταν χρόνος, χρήμα και τεχνογνωσία για να στήσεις έναν ιστότοπο με διαρκή ενημέρωση. Άρα η ενημέρωση ήταν στα χέρια αυτών που είχαν τον τρόπο και τα μέσα για να στήσουν τόπους πληροφόρησης στο διαδίκτυο. Σήμερα ο καθένας το κάνει. Άρα, δεν παίζει πια ρόλο ούτε το χρήμα, ούτε η τεχνογνωσία. Αυτό που καθορίζει την απήχηση μιας πληροφορίας είναι το περιεχόμενό της σε συνδυασμό με το ενδιαφέρον που προξενεί στους ανθρώπους.

Μπορείς, βέβαια, να πετύχεις ένα μιξ χαμηλής έως μηδενικής αξίας περιεχομένου με υψηλό ενδιαφέρον. Και μιλάμε πάντα για τα ειδησεογραφικά. Αυτό γίνεται όταν π.χ. ικανοποιείς την ανάγκη του αποδέκτη για άμεση και ταχεία ενημέρωση για τα επίκαιρα. Αυτό κάνουν, δεκαετίες τώρα, τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης: οι εφημερίδες γεμάτες μη-ειδήσεις μόνο και μόνο για να έχουν κάθε μέρα ύλη και τα δελτία ειδήσεων τίγκα στη σκουπιδο-«άποψη» για να γεμίζουν ώρες τηλεθέασης.

Τα παραδοσιακά μεγαλο-σάιτ ή πόρταλ, μεταφέρουν μεν τον ίδιο «πλούτο» πληροφοριών στο διαδίκτυο, τα καινοφανή όμως «μπλογκ» διαφόρων επαγγελματιών δημοσιογράφων έχουν ένα επιπλέον στοιχείο: Χρησιμοποιώντας την κάλυψη της (σχετικής) ανωνυμίας που προσφέρουν διάφορες διαδικτυακές υπηρεσίες, μπορούν να αποτελέσουν πρόσφορο έδαφος για την κιτρινίλα, την διασπορά ανεπιβεβαίωτης / αδιασταύρωτης / ψευδούς είδησης. Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό της διαδικτυακής αρθρογραφίας άνοιξε την όρεξη στους τυχάρπαστους του επαγγελματικού δημοσιογραφικού χώρου. Θεώρησαν ότι μπορούν να κάνουν τις δουλειές τους - τις γνωστές, βρωμερές, υπόγειες συναλλαγές τους - ευκολότερα, χρησιμοποιώντας ως όπλο την δημοσιότητα που μπορούσαν να έχουν ανοίγοντας ένα διαδικτυακό «κανάλι». Ο χρήστης του διαδικτύου, από την άλλη, δεν είναι αυτομάτως το ιδανικό του συνειδητοποιημένου χρήστη - συνδιαμορφωτή. Όσο το διαδίκτυο εξαπλώνεται σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες, ο «μέσος χρήστης» προσεγγίζει σε χαρακτηριστικά (παθητική συμπεριφορά, ανάλαφρες προτιμήσεις, εύκολες επιλογές) τον «μέσο πολίτη». Αποτέλεσμα αυτού είναι να «πιάνουν», όσον αφορά την διάδοση και δημοσιότητα, οι προαναφερθείσες δοκιμασμένες τεχνικές.

Οι αντιμαχόμενοι

Ο παραδοσιακός δημοσιογραφικός «χώρος», λοιπόν, αυτή η παραφυάδα της εξουσίας, μπήκε και στο διαδίκτυο. Επόμενο ήταν να μεταφερθεί μαζί τους και οι ανταγωνισμοί εξουσίας που χαρακτήριζαν ανέκαθεν τις σχέσεις των ομάδων αυτού του χώρου.

Ένα σημαντικό ρόλο στα «ξεκαθαρίσματα λογαριασμών» παίζουν οι ένοπλες συμμορίες. Παλιότερα, η Σέχτα (ή ο Επαναστατικός Αγώνας, το ίδιο κάνει) είχε δείξει το προφίλ του «χρήσιμου ηλίθιου», καθώς οι ενέργειές της, ντυμένες με ένα μανδύα αναρχο-μηδενισμού, έρχονταν για να σιγοντάρουν πολιτικές ολικής καταστολής όπως του Μαρκογιαννάκη ή και του Χρυσοχοΐδη. Με τις δολοφονίες όμως του Νεκτάριου Σάββα (Ιούνιος 2009) και του Σωκράτη Γκιόλια, αποδείχτηκε η άμεση διασύνδεση της οργάνωσης με το Υπουργείο «Προστασίας του Πολίτη». Στις 24 Απριλίου, ασφαλιτοδημοσιογράφος έγραφε:

Όπως λένε μάλιστα [σ.σ.: «Καλά πληροφορημένα στελέχη του Υπ. Προστασίας του Πολίτη»], αυτή τη φορά θεωρείται περισσότερο από πιθανό  στόχος να είναι κάποιος αστυνομικός σε περιπολία ή ακόμη και δημοσιογράφος και όχι κατ’ ανάγκην «πρώτο όνομα», όπως τονίζουν χαρακτηριστικά. Εκτιμάται ότι πλέον είναι καθαρά θέμα χρόνου η ενεργοποίηση των μελών της τρομοκρατικής οργάνωσης Σέχτα Επαναστατών. [Πηγή]

Είναι λοιπόν ξεκάθαρη η συμμετοχή κύκλων όπως η αστυνομία, οι νονοί και οι πολιτικοί στην υπόθεση του «ανώνυμου διαδικτυακού κιτρινισμού» που είναι σε εξέλιξη χρόνια τώρα στην ελλαδική μπλογκόσφαιρα. Ο πόλεμος είναι δικός τους. Πρόκειται καθαρά για μάχες μεταξύ ομάδων συμφερόντων και η διαπλοκή πολιτικών και αστυνομίας στις υποθέσεις αυτές γίνεται πιό ξεκάθαρη από ποτέ. Καθώς και ο ρόλος των «ένοπλων ομάδων» που τελικά δεν είναι τίποτε άλλο από βραχίονες του οργανωμένου εγκλήματος.

Η ουσία του πράγματος: οι «παράπλευρες απώλειες»

Όπως κάθε πολεμική επιχείρηση, αυτή η άγρια μάχη ανταγωνιζόμενων εξουσιαστικών ομάδων, έχει και παράπλευρες απώλειες. Την ίδια ημέρα που δολοφονήθηκε ο Γκιόλιας, οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι εντόπισαν το γενεσιουργό πρόβλημα τέτοιων φαινομένων όχι στην εγγενή διαπλοκή πολιτικών, δημοσιογράφων και συμμοριών, αλλά στην... «ανωνυμία στο διαδίκτυο».

Η «ανωνυμία στο διαδίκτυο» κατ’ αρχήν, είναι κάτι πολύ περιορισμένο. Οι ενέργειες καθενός καταγράφονται στον ISP του (τον πάροχο υπηρεσιών) και, ως εκ τούτου, μπορεί να εντοπιστεί ποιός έγραψε τί. Το ότι δεν έχει ο καθένας πρόσβαση σ’ αυτές τις πληροφορίες είναι αυτό που ονομάζουμε «ανωνυμία» ή, πιό σωστά, «ιδιωτικότητα»

Η ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο έχει γίνει αντικείμενο ατέρμονων αναλύσεων. Θεωρητικά αίρεται μόνο με σχετικό ένταλμα και πάλι για πολύ σοβαρές παραβάσεις. Θα ήταν ευχής έργον για κάθε εξουσία το να κατορθώσει να μη περιορίζεται από τέτοια νομικά εμπόδια, δηλαδή να είχε στο πιάτο όλα τα στοιχεία τηλεπικοινωνιών για οποιονδήποτε, όποτε τα χρειαζόταν. Πολύ χρήσιμο, ο καθένας σε θέση ισχύος θα το επιθυμούσε, ειδικά σε μια περίοδο που αμφισβητείται έντονα η νομιμοποίηση και η δημοκρατικότητα κάθε κυβέρνησης.

Πολύ σχετική με το θέμα μας είναι η «υπόθεση Wikileaks»: ένας αμερικανός στρατιώτης διέρρευσε ένα απόρρητο βίντεο, που αποδείκνυε σφαγή αμάχων στο Ιράκ, επειδή ο ιστότοπος Wikileaks («Βικιδιαρροές», κατ’ αντιστοιχία με την Βικιπαίδεια) τού έδινε την δυνατότητα να το κάνει αυτό, ανώνυμα. Οι υποδομές που παρέχονται σε κάθε χρήστη του διαδικτύου μπορεί να μη παρέχουν αυτό το επίπεδο ανωνυμίας (που και αυτό, τελικά, παραβιάστηκε από τις «αρχές» και ο στρατιώτης αντιμετωπίζει ποινικές κυρώσεις), σίγουρα όμως βοηθούν τον καθένα να βγάλει σκέψεις, αναλύσεις ή ίσως και πληροφορίες που δε θα αισθανόταν άνετα να δημοσιεύσει με το όνομά του. Ιδίως πληροφορίες ή σχόλια που στρέφονται εναντίον θεσμών και δομών εξουσίας.

Η δολοφονία Γκιόλια έρχεται σε μια άβολη στιγμή να λύσει τα χέρια της εξουσίας. Τώρα μπορούν να μιλούν για άρση της ανωνυμίας, κυνηγώντας τις μάγισσες που οι ίδιοι δημιούργησαν.